Bağcılar Belediyesi ile Türkiye Gençlik Vakfı’nın M. Akif Ersoy Kültür Merkezi’nde ortaklaşa düzenlediği programda konuşan Tarihçi-Yazar İsmail Bilgin, zaferlerle birlikte yenilgilerden de ders çıkarılması gerektiğini ifade etti. Osmanlı'nın 1914 yılında Balkanları kaybettiğini ve elinde Anadolu ile Arabistan Yarımadası’nın bulunduğunu belirten Bilgin, ittifak güçleri Almanya, Avusturya ve Macaristan İmparatorluğu ile itilaf güçleri İngiltere, Fransa ve Rusya arasında sömürge kazanma mücadelesi yaşandığını kaydetti. 28 Haziran’da Bosna Veliahtının öldürülmesiyle 1.Dünya Savaşı’nın patlak verdiğini belirten Bilgin, Osmanlı’nın, itilaf güçlerinin işbirliğini reddetmesi üzerine 2 Ağustos 1914’te ittifak güçleriyle gizli anlaşma yapıldığını belirtti.

Bilgin, "300 milyon Müslümanın ayaklanması düşünüldü. Ancak, itilaf güçleri denize hakimdi. Osmanlı'nın, doğuda Ruslara karşı bir cephe açması planlanmıştı" dedi. O yıllarda, 93 Harbi sonrası tazminat karşılığı Kars, Ardahan ve Batum’un Rusların eline geçtiğini de hatırlatan Bilgin, Sarıkamış Harekatı’nın bu şartlarla başladığını söyledi.



"Askere yiyecek, giyecek ve mühimmat ulaştırılamadı"

Rus filosunun İstanbul’dan Erzurum’daki kışlaya mühimmat, kıyafet ve yiyecek götüren Hilal-i Ahmer, Bezmi Alem ve Mithat Paşa vapurlarını batırdığını da anlatan Bilgin, "Toplanma yeri olan Erzurum’a yiyecek ve giyecek ulaştırılamadı. Güneyden gelen askerlerin ayağında çarık ve yazlık mintan vardı. Erzurum’da o kadar çok asker vardı ki, askeri tesisler yeterli gelmedi. Köylüler evini açtı, ahırda kaldı" dedi.

Başkomutan Enver Paşa’nın Erzurum’a gelerek İzzet Paşa ile görüştüğünü de kaydeden Bilgin, "Harekata karşı çıkan İzzet Paşa bu harekatın, orduyu ölüme sürükleyeceği uyarısında bulundu. Bunun üzerine Enver Paşa onu görevden alarak 3'üncü Ordu Komutanlığını üstlendi" diye konuştu.



Vali Tahsin Paşa’nın çağrısıyla Erzurum halkının elindeki unu ve buğdayı birliklere taşıdığını da anlatan Bilgin, askerin ve halkın tifüs salgınıyla da büyük kayıp verdiğini söyledi. Bilgin, Sarıkamış Harekatında 11'inci Kolordu’nun Rusları oyalarken, 9'uncu Kolordu’nun Karga Pazarı üzerinden Sarıkamış’a inmesinin planlandığını da anlatarak, "Asker yarım metre karda ve soğuk havada yürüyordu. Ayaklarında çarık vardı. Yanlarında yeterli yiyecek yoktu. Sarıkamış’a yaklaşıldığında 9'uncu Kolordu taarruza geçiyor. Rusların karşı koymasına rağmen Sarıkamış’ın üst mahallelerine giriliyor. Ancak, Hakkı Paşa, en önde girmek istediği için önüne kattığı Ruslarla Kars’a kadar ilerliyor. Oysa, 9'uncu Kolordu ile birleşmesi gerekiyordu. Askerimiz 27 Aralık’ta üst mahallelere giriyor, ancak 10'uncu Kolordu ile buluşulamıyor" ifadelerini kaydetti.

Rusların, esir alınan 31'inc, Tümen Yardımcısı Nihat Bey’in üzerinde buldukları evraklardan planı öğrendiklerini de anlatan Bilgin, şöyle konuştu:

"Tren yoluyla taşıdıkları birlikleriyle bir gecede askerlerimizin karşısına çıkıyorlar. Hafız Hakkı Paşa, askerleriyle kısa yoldan Allahu Ekber Dağını aşmak isterken 11'inci kolordunun yüzde 90’ı burada şehit düşüyor."

Bilgin, yenilgi sonrası Rusların sancağı ele geçirdiklerini, donarak şehit düşen binlerce askerin cesedinin nisan ayı sonrası karların erimesiyle ortaya çıktığını da sözlerine ekledi.