Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı öğretim üyelerinden Dr. Koray İlgar ve Kafkas Üniversitesi Geleneksel Aşık Sanatı ve Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı aynı zamanda Devlet Konservatuvarı öğretim üyelerinden Dr. Sibel Polat ortaklığında hazırlanan ’Türkiye’deki Sosyokültürel Dönüşüm: Kars Yöresi Aşıklık Geleneği ve Genç Dinleyici Kitlesi’ isimli kitap, aşıklık geleneğine ışık tutacak.
Kars’taki aşıklık geleneği ile genç dinleyici kitlesi üzerindeki etkilerine yönelik olarak Kars yöresi aşıklarının kişisel görüşlerinin belirlenmesi amacıyla kaleme alınan kitapta, Kars yöresinin tanınmış değerli usta aşıklarından olan Aşık Günay Yıldız, Aşık Bahattin Yıldızoğlu, Aşık Arif Tellioğlu, Aşık İlgar Çiftçioğlu, Aşık Mahmut Karataş, Aşık Eyüp Sarıbatır, Aşık Ayhan Şimşekoğlu ve Aşık Gültekin Bulutoğlu’nun görüşlerine de yer verildi.
Araştırmanın çalışma grubuna seçilen Karslı sekiz usta aşık da ‘kritik durum örnekleme modeli’ kullanılarak belirlenmiştir. Bu bağlamda da söz konusu Karslı aşık sanatçıların araştırma konusuna ilişkin olarak kendilerine yöneltilen on beş adet görüşme sorusuna verdikleri cevaplardan elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak bulgulara dönüştürülmüştür. Bu verilerden yola çıkılarak oluşturulan bulgular da adı geçen âşık sanatçıların, söz konusu on beş adet sorunun her birisine vermiş oldukları yanıtların tümünün sentezlenmiş bir şekilde yorumlanmasıyla birlikte ortaya koyulmuş ve bu doğrultuda da araştırma konusuna ilişkin olarak ulaşılan genel sonuçlar da raporlaştırıldı.
Bunlara ek olarak, bu çalışma adına önemli ve gerekli olduğunun düşünülmesi nedeniyle, Kars yöresine özgü aşıklık geleneğini günümüzde aktif bir şekilde sürdürerek icralarıyla yaşatmaya çalışan ve araştırma konusu kapsamında doğrudan kişisel görüşlerine başvurulan Karslı âşık sanatçıların biyografik bilgilerine (özgeçmişlerine) de aşağıda yer verildi. Kars yöresi aşıklarının kendi kültürlerini yaşatmak ve aşıklık kültürünü de Türkiye çapında tanıtmak adına verdikleri mücadeledeki azimleri ve gayretleri takdire şayandır. Hiçbir maddi çıkar gözetmeksizin sırf bu kadim ve köklü kültürün devamlılığını sağlayarak gelecek kuşaklara aktarmak adına yoğun bir şekilde ve gönüllü olarak sanatsal faaliyet gösteren Karslı âşıklar, bu çabaları münasebetiyle Türkiye’nin diğer şehirlerine ve hatta dünyaya da yapıcı nitelikte bir örnek teşkil etmektedirler. Sahip oldukları bu özellikleri sayesinde Karslı aşıklar, icra ettikleri sanat aracılığıyla gerek Kars yöresi halkının ve gerekse Türkiye’nin diğer illerinde yaşayan halkın bir anlamda ortak duygusunu, düşüncesini ve kimliğini simgelemektedirler.
Eski düstur ve adapla yetişmiş olan ustalarından meşk ederek öğrendikleri köklü ve geleneksel âşık sanatı anlayışı ile âşık kültürünü büyük bir ciddiyetle, özenle, fedakârlıkla ve duyarlılıkla sürdürüp korumaya çalışmalarına rağmen, bir yandan da içerisinde yaşadıkları ve ait oldukları modern şehir kültürü ile her geçen gün hızla gelişen ve nüfuz alanını sürekli arttıran teknoloji olgusu da bugünkü Kars yöresi âşıkları tarafından icra edilen müziğin üzerindeki belirgin etkisini göstermektedir. Bu nedenle de Karslı âşıklar, özellikle de Türkiye’de ciddi bir sosyokültürel dönüşüme yol açan kitle iletişim araçlarının gençler tarafından belirli bir amaç ve yarar doğrultusunda, bilinçli, dikkatli ve doğru bir şekilde kullanılması gerektiği konusu üzerinde önemle durmaktadırlar.
Bunlara ek olarak Karslı âşıklar, son yıllarda büyük bir hızla gelişen ve yaygınlaşan teknolojinin âşıklık geleneği ve genç dinleyici kitlesi üzerinde olumsuz birçok etkiye yol açtığı konusundaki kişisel görüşlerini de ayrıca ifade etmişlerdir. Dolayısıyla da Karslı âşıklar, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de geleneksel, kültürel ve toplumsal değerlerin gözle görülür bir biçimde dönüşüme uğrayarak yozlaşmasına neden olan kitle iletişim araçları ile teknolojik gelişmelerin, Türk halkının ve özellikle de yetişmekte olan genç kuşağın üzerindeki olumsuz etkilerinden duydukları kaygıyı ve üzüntüyü de açıkça ifade etmişlerdir. Bununla birlikte Karslı âşıklar, Türkiye’deki sosyokültürel dönüşümün, medya ve teknolojinin de etkisiyle geleneksel âşık sanatını hem Kars’ta hem de Türkiye genelinde neredeyse unutularak yok olma durumunda olduğuna da dikkat çekmişlerdir. Bu nedenle de çalışma konusu kapsamında yüz yüze görüşme yapılan Karslı âşıklar, Kars’taki aşıklık geleneğinin nasıl yapılması gerektiği ve Karslı gençlerin aşıklık sanatına karşı olan ilgilerinin tekrar nasıl canlandırılabileceği konularına ilişkin olarak da kendi görüş ve önerilerini sundular.
Karslı sekiz usta aşık sanatçı ile yapılan kişisel görüşmelerden ve konuyla ilgili diğer yazılı kaynaklardan toplanan verilerden elde edilen bulguların değerlendirilip çözümlenmesi sonrasında, kitapta Türkiye’de yaşanan sosyokültürel dönüşüm olgusunun Kars yöresine özgü âşıklık geleneği ile genç dinleyici kitlesi üzerindeki etkilerini, âşıklık sanatının günümüz Kars’ındaki genel durumu, icra koşulları, Karslı gençlerin geleneksel âşıklık sanatını öğrenmeye ve icra etmeye yönelik eğilimleri, ilgileri, talepleri, hevesleri ve mevcut sorunları ortaya konuldu.
